U Novom Goraždu, najmlađoj opštini u sastavu Repubike Srpske, počelo je obilježavanje značajnog jubileja – pola milenijuma Goraždanske ćirilične štamparije. Ovaj prostor u mjestu Donja Sopotnica, u tadašnjem manastiru gdje je danas ram Svetog Georgija, od 1519. do 1523. godine bio je kolijevka srpskog ćiriličnog štamparstva.
U ovoj štampariji, drugoj u srpskim zemljama iza cetinjske, monah Božidar Goraždanin štampao je prve crkvene ćirilične knjige – „Psaltir”, „Molitvenik” i „Služabnik”, koje su karavanskim drumovima zatim slate do pravoslavnih crkava i manastira.
Primjerci ovih vrijednih knjiga sačuvani su do danas jedino u Veneciji, Dubrovniku, Budimpešti, Sankt Peterburgu i Beogradu, a sve tri, istina nepotpune, objavljene su 2006. godine kao reprint izdanja, i promovisane tada u porti Hrama Svetog Georgija u Donjoj Sopotnici.
– Planirali smo brojne aktivnosti tokom 2019. godine, a povodom ovog izuzetnog jubileja – 500 godina od osnivanja štamparije, u saradnji sa Poštama Srpske, već je izrađena prigodna poštanska marka sa motivima iz prve knjige Liturgija - Služabnik, koja je u Donjoj Sopotnici štampana 1519. godine, i sa motivima Crkve Svetog Georgija u Donjoj Sopotnici – kaže Mila Petković, načelnica opštine Novo Goražde. Ona dodaje da je poštanska marka posvećena ovom jubileju u opticaju od 28. januara.
Kako ističe Tomislav Čarapić, načelnik za privredu i društvene djelatnosti opštine Novo Goražde, Biljana Samardžić, redovni profesor na Filozofskom fakultetu Pale i profesor na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu u Foči, priredila je monografiju o Goraždanskoj štampariji. Štampanje će finansirati SPKD „Prosvjeta”. Monografija će biti objavljena tokom 2019. godine, a profesorka Samardžić će prirediti i niz predavanja o značaju Goraždanaske štamparije i ćiriličnog pisma za srpski narod.
– Njena knjiga tim je značajnija što se radi o dosad najkompletnijoj monografiji o Goraždanskoj štampariji – kaže Tomislav Čarapić.
I Mitropolija dabrobosanska aktivno se priprema za obilježavanje ovoga velikog jubileja. Mitropolit Hrizostom imenovaće Organizacioni odbor za obilježavanje jubileja, i u njemu će biti brojne ugledne ličnosti. Centralni događaj obilježavanja jubileja planiran je za septembar 2019. godine u porti crkve Svetog Georgija, u Donjoj Sopotnici.
Vlada Republike Srpske donijela je i odluku kojom se zadužuju ministarstva prosvjete i kulture, Ministarstvo finansija i Sekretarijat vjera, da se aktivno uključe u obilježavanje 500 godina Goraždanske štamparije. Od značaja je i najava da će tokom 2019. godine biti nastavljena arheološka istraživanja u porti crkve u Donjoj Sopotnici, gdje su već pronađeni brojni tragovi Goraždanske štamparije.
Božidar Goraždanin je početkom 1519. godine poslao u Veneciju svoje sinove, jeromonaha Teodora (iz Mileševe) i prezvitera Đurađa, da izuče štamparski nauk. U predgovoru „Služabnika”, čije je štampanje završeno 1. jula 1519. godine, zabilježeno je:
„I potrudih se ja Đurađ Ljubavić jadni na ovo djelo za svete i božanstvene crkve i s mojim bratom kaluđerom Teodorom, a povelenijem našim starcem i roditeljem Božidarom Goraždaninom kod velikog arhijereja Hristova Save srpskog koji je u Mileševi”.
U opštini Novo Goražde još ističu da će nizom drugih manifestacija i sadržaja, tokom čitave godine biti programski obilježen ovaj značajan jubilej, uz naglasak na značaj Goraždanske štamparije i ćiriličnih crkvenih knjiga koje su tu štampane. Po riječima Mile Petković, načelnika Opštine Novo Goražde, u svim ovim aktivnostima očekuje se aktivno uključenje Goraždana koji su rasuti diljem svijeta, a koje spaja Crkva Svetog Georgija i njeno istorijsko nasleđe.
S. T.


Medaković: Najbolja ostvarenja stare srpske štampe

Valja podsjetiti da je Cetinjska štamparija započela sa radom 1494. godine, Goraždanska 1519, Rujanska (kod Užica) 1536, Gračanička 1539, Mileševska 1544. i 1557. godine, Beogradska 1552. i Mrkšina štamparija (kod Kosjerića) takođe 1552. godine. Naš čuveni akademik Dejan Medaković je svojevremeno zabilježio:
„Knjige iz Goraždanske štamparije spadaju u najbolja ostvarenja stare srpske štampe”. Crkvu u Donjoj Sopotnici je, inače, podigao Herceg Stefan Vukčić Kosača sredinom 15. vijeka (1446. godine).